W roku 1966 pojawił się serial sf, który wbił się w popkulturę jak torpeda fotonowa i wywołał zniszczenia w skostniałym świecie wizualnej rozrywki porównywalne do meteoru tunguskiego. Na ekranach telewizorów a potem kin pojawiły się fututystyczne przyrządy, których widok dziś jest nam bardzo znajomy. Tablety – gadżety bohaterskich oficerów Gwiezdnej Floty – po 40 latach stały się codziennością.
W internecie są całe tony artykułów wskazujących na serial Star Trek jako protoplastę współczesnych tabletów. I faktycznie, trudno odmówić racji osobom wskazującym na niesłychane podobieństwo gadżetów, które wymyślił twórca serialu Gene Roddenberry wraz z ekipą.
Trek PADD 1966
Urządzenia zwane w serialu PADD (od Personal Acces Display Device) pojawiały się w rękach legendarnego dowódcy statku kosmicznego USS Enterprise kapitana Jamesa T. Kirka, posługiwała się nimi oficer łącznościowy porucznik Nyota Uhura oraz inni oficerowie statków i baz kosmicznych, przede wszystkim zaś adiutanci, którzy podsuwali je pod nos kapitanom, aby ci nacisnęli jakiś przycisk czy podpisali (elektronicznie) jakiś dokument.
Ten pierwszy trekowy PADD posiadał trzy lampki które pełniły funkcję powiadamiającą oraz wyświetlacz, który obsługiwało się rysikiem. Urządzenie było spore, dość grube, o charakterystycznej, ściętej w dół sylwetce tak, by leżąc na jakiejś powierzchni ekran był pochylony w stronę użytkownika. Z masywności sądząc, raczej ciężkie, choć nie tak, by nie było mobilne. Za jego pomocą można było nie tylko wykonywać proste interakcje z danymi (czytanie raportów, schematów, zlecanie i zatwierdzanie działań, etc.), ale też wprowadzać dane ręcznie (odręczne pisanie rysikiem po ekranie), powiadamiać np. o wiadomości czy statusie kontrolowanego urządzenia, zdalnie zarządzać żywotnymi sekcjami statku kosmicznego, a nawet go pilotować.
Jako taki, PADD musiał być urządzeniem niezwykle wydajnym, zdolnym do obliczeń ogromnych ilości danych, a jednocześnie w pełni niezależnym od systemów statku (nie mógł być jedynie terminalem bazującym na komputerze statku). Czyli posiadać powinien coś w rodzaju szybkiego procesora i wydajnej, dużej pamięci. Z uwagi na elastyczność zapewne musiał obsługiwać coś w rodzaju dodatkowego oprogramowania, które zapewne ładowało się w zależności od potrzeby (jak dzisiejsze apki). Musiał też posiadać szerokoprzepustowe i bezprzewodowe łącze oraz dostatecznie wysokiej jakości ekran, by nadawać się na urządzenie awaryjne które może przejąć na siebie całość zarządzania statkiem kosmicznym. No i system operacyjny musiał być bardzo elastyczny i w pełni zintegrowany z systemem statku.
Takie urządzenie spełnia już sporo cech czytnika trionów, który opisywał Stanisław Lem w Obłoku Magellana w 1955 roku – przybliżyłem to w tekście o początkach tabletów w SF, w którym opisałem pomysły Lema właśnie. O ile pomysły Lema zostały opisane w książce wydanej w PRL, za Żelazną Kurtyną i na zachodzie (choć kto wie, może Roddenberry czytał Lema?) mało kto miał o nich pojęcie, to PADDy – urządzenia które nosiły postaci serialu z drugiej połowy lat 60. są pierwszymi i jednocześnie najbliższymi koncepcyjnie współczesnym tabletom, które również można wykorzystać do wielu zastosowań – napisać na nich tekst, wyświetlić z nich prezentację lub wyłączyć zdalnie przegrzany rdzeń reaktora.
Jak zaiste bardzo kosmiczny był to pomysł w latach 60.? Wystarczy spojrzeć jak wyglądał twardy dysk IBM 10 lat wcześniej – miał pojemność 5 Mb i ważył tonę. PADDy musiały mieć pamięci wielokrotnie więcej i nosiło się je w jednej ręce. Miały płaski ekran (w dobie telewizorów kineskopowych), interakcję rysikiem. Ówczesne komputery zaś miały dane wprowadzane za pomocą taśmy perforowanej. Zupełny kosmos, w dzisiejszych czasach podobny chyba pomysłowi windy kosmicznej na orbitę lub prywatnym kosmolotom.
30 lat później, w 1989 roku podobne wizualnie urządzenie Samsung wyprodukował dla firmy GRiD Systems Corporation. GRidPad 1910 to był pierwszy seryjnie wyprodukowany „tablet” :) Ważące 2 kilogramy i mające 10-calowy monochromatyczny ekran urządzenie posiadało procesor Intel 80C86 o prędkości 10 MHz, 1 MB RAM, system operacyjny MSDOS 3.3 i kosztowało prawie 2,5 tys. dolarów. I nie miał dysku twardego. Dopiero późniejsze wersje otrzymały HDD o wielkości 20 MB. Jak ktoś ciekawy, to tu jest specyfikacja w pdf.
Tytułem ciekawostki – twórca GRiDPada – niejaki Jeff Hawkins, w 1992 roku opuścił firmę GRiD i założył własną, która powinna już być większości dość dobrze znana. Jej nazwa brzmi bowiem… Palm.
Innymi podobnymi urządzeniami był niewiele późniejszy od GRiDa (bo z 1991 roku) NCR 3125 Notepad:
Ale i również Apple Newton MessagePad z 1993 roku:
Czy moim zdaniem bardzo bliski wyglądem EO Personal Communicator, który gdyby tylko był grubszy i nie miał tych skrzydełek, to byłby prawie bratem Star Trek PADDa :)
Trek PADD z lat 80 – bo skądś trzeba było wziąć natchnienie dla iPada
Dla urodzonych w latach 70. i 80. oraz 90. chyba najbardziej znaną serią Star Treka jest The Next Generation (z doskonałym brytyjskim aktorem Patrickiem Stewartem grającym rolę kapitana Picarda). Lata 80. i 90. to okres niezwykłej popularności nie tylko serialu (i następujących po nim kolejno Star Trek: Deep Space 9 oraz Star Trek: Voyager) ale i filmów fabularnych. To w istocie nowa generacja Star Treka – zdecydowanie nowocześniejsze efekty specjalne, inna gra aktorska, inny rodzaj opowieści oraz charakterystyczne dekoracje i wzornictwo. I to własnie tam pojawiły się najbardziej znane i bliskie nam modele PADDa, takie, które zaraziły nie tylko inżynierów Apple…
Tym razem nie był to już tylko jedno brzydkie pudełko noszone przez kilku oficerów, a cała masa urządzeń które miał dosłownie każdy. Postaci występujące w serialu wykorzystywały je do pracy, ale i do rozrywki, jak również do komunikacji. Były PADDy niewielkie, z prostokątnym ekranem na górze, służącym wyświetlaniu informacji. Ale potrafiły też wyświetlać wideo – np. do wideorozmów, zatem zapewne posiadają wbudowaną kamerę (dla mnie niezwykle podobne do… Nintendo Game Boyów lub smartfonów BlueBerry). PADDy z większym ekranem, aż do takich, w których ekran – jak w tablecie – zajmuje 90 proc. powierzchni. Niesłychanie cienkie i smukłe. Obsługiwane są już nie rysikiem, jak 30 lat wcześniej, a za pomocą dotyku, czyli palcami. Niektóre były większe, niż 10 cali. Zobaczcie:
To tylko kilka z kilkunastu lub kilkudziesięciu wzorów PADDów zastosowanych w świecie Treka w latach 80. i 90. Autorem tych pomysłów był Michael Okuda, który jest traktowany jak bóg przez fanów Star Treka – odpowiedzialny jest bowiem nie tylko za design PADDów, statków kosmicznych czy dekoracji, ale nawet za oryginalny wygląd GUI systemu zamontowanego w wyświetlaczach pokładowych, konsolach i PADDach właśnie :)
Ta niesłychana różnorodność urządzeń idzie w parze z czymś, co jest tak dziwne, że aż trudno w to uwierzyć. Od czasu ST TNG przyjęto koncepcję, że PADD służy do wyświetlania TYLKO JEDNEJ TREŚCI – zatem jest jak książka. Chcąc przejrzeć trzy raporty, bierzemy do ręki trzy PADDy! Jeśli np. kapitan Picard ma pracujący dzień, to jego biurko wygląda tak:
Dość dziwne założenie i o ileż uwstecznione w porównaniu do tego z lat 60.! Natomiast wygląd PADDów i ich powszechność spowodował, że wielu z widzów (w tym na pewno ja) marzyło o tym, by mieć takie urządzenie. I gdy pojawiły się palmtopy i e-book readery, widać było, że wszystko zmierza ku realizacji pomysłów ze Star Treka. Urządzenia mobilnego, służącego do przeglądania treści gdziekolwiek, do kontaktu, do rozrywki i nauki.
W 2010 roku z chwilą prezentacji pierwszego modelu iPada wizja sprzed ponad 40 lat się urzeczywistniła, a sprzedaż tabletów do niedawna rosła w niespotykanym tempie. I wszystko pięknie! Tylko… Żal, że tak wielu obecnych posiadaczy tych urządzeń nie zna Star Treka i nie patrzy na swoje urządzenie trochę z… Gwiezdnoflotowym zachwytem.
