Opublikowano najważniejszy zbiór zasad polskiej ortografii, który wkrótce będzie obowiązywał wszystkich posługujących się pisemnym językiem polskim. Rada Języka Polskiego wydała ważny komunikat.
Nowa ortografia języka polskiego
Język ciągle się zmienia. Do naszego słownictwa wchodzą nowe wyrażenia, ich wykorzystanie w mowie się zwiększa, a z czasem trzeba się nauczyć poprawnie je zapisywać. Bywa też, że zapis słów, których używaliśmy od lat, zaczyna ewoluować. Zastosowanie do nich aktualnych zasad ortografii robi się coraz trudniejsze.
Przed tego typu wyzwaniami stanęła Rada Języka Polskiego, która jako jedyna ma kompetencje, by ustalać, co i jak się pisze. Przed nami największe zmiany w zasadach ortografii i interpunkcji od lat. Z pewnością będą stanowić pewne wyzwanie podczas przygotowujących się do konkursów pisania ze słuchu ;)
Rada Języka Polskiego ogłosiła uchwalenie nowych zasad ortografii. Dotyczą tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, a więc nie wywracają do góry nogami całego słownika, ale jednocześnie unieważniają uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z nowym dokumentem pt. Zasady pisowni i interpunkcji polskiej.
Dokument ten zbiera wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i zatwierdzone ostatnio, w jeden. Najlepiej już teraz zacząć stosować się do jego postanowień, by „nowa” poprawna pisownia weszła nam w zwyczaj. Do kiedy mamy czas?
Rada postanowiła, że uchwalone zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Taki bufor jest przydatny zwłaszcza dla wydawców, autorów słowników i programów szkolnych. Wszak to na nich spoczywa odpowiedzialność posługiwania się poprawną polszczyzną – na ich autorytet będą powoływać się nauczyciele, redaktorzy, twórcy, pisarze i dzieci, gdy przyjdzie im rozwiązać jakąś ortograficzną zagwozdkę.
Co się zmienia?
Być może zdziwimy się, widząc niektóre „nowości” w zbiorze zasad ortograficznych języka polskiego. Niewykluczone, że z poprawnej formy jakichś wyrażeń korzystamy już teraz, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. To dlatego, że część ze zmian postulowana była już wiele lat temu, ale z różnych powodów nie udało się ich uchwalić aż dotąd.
Wprowadzane uproszczenia dotyczą na przykład tego, co piszemy wielką literą, a co nie – jak choćby:
- pisowni wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin;
- dopuszczenia alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Angol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz;
- pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford);
- pisowni członów nazw własnych (Kometa Halleya, Półwysep Hel, Wyspa Uznam, ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera).
Ciekawa jest modyfikacja zasad pisowni prefiksów. Reguła ogólna będzie teraz taka, że przedrostki — rodzime i obce — będziemy pisać łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zacznie się od wielkiej litery, po przedrostku postawimy łącznik, np. super-Europejczyk. I tu plot twist: dopuszczalna będzie rozdzielna pisownia cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które będą mogły występować również jako samodzielne wyrazy, np.
- miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
- superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;
- ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;
- ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.
Kolejna zmiana dotyczy wprowadzenia jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibyromantycznie, nibyjagoda, nibynóżki; quasinauka, quasipostępowy.
I ostatnia: wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy, niemiły, niemilszy, nienajmilszy, nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo, nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
W przypadku ostatniej zasady myślałem, że już teraz tak trzeba pisać ;)
Z pełną treścią Zasad pisowni i interpunkcji polskiej zapoznacie się tutaj. Warto sobie zapisać gdzieś ten plik PDF – w końcu będzie obowiązywał nas aż do następnej dużej zmiany zasad ortografii!
